प्रत्येक धार्मिक कार्य आणि सणाची सुरुवात गणेशाच्या पूजनाने होते. गणपतीच्या मूर्तीची रचना अशी आहे की त्यात मानव आणि प्राणी दोन्ही (हत्ती) यांचे मिश्रण दिसते. ज्यामुळे त्याच्या आराधनेच्या दिशेने लोकांमध्ये खोल आध्यात्मिक महत्त्व असलेली दार्शनिक संकल्पना दिसून येते.
गणपतीचे रूप हत्तीचे डोके, मोठे पोट आणि उंदरावर स्वार होताना दिसते. गणेश जी बुद्धी आणि ज्ञानाचे प्रतीक मानले जाते. तो सर्व त्रास दूर करतो म्हणून त्याला विघ्नेश्वर म्हणतात. त्यांचे हत्तीचे डोके बद्धीचे प्रतीक आहे आणि त्यांचे मोठे कान हे दर्शवतात की ते त्यांच्या भक्तांचं लक्ष देऊन ऐकतात. गणपतीबद्दल अशा अनेक कथा आहेत ज्या सांगतात की ते बुद्धीचे दैवत आहे. गणपतीच्या 6 अद्भुत गोष्टी six wonderful things सांगतो ज्या तुम्ही जीवनात लागू करू शकता.
जबाबदारीची भावना – आपल्या सर्वांना भगवान शिवाची कथा माहीत आहे, गणेशजींना हत्तीचं डोके कसे मिळाले. या कथेतून आपण शिकतो की आपण नेहमी आपले कर्तव्य आणि जबाबदारीचे पालन केले पाहिजे. माता पार्वतीच्या आज्ञेनुसार गणपतीने आपल्या मस्तकाचे बलिदान दिले होते.
आपल्याकडे असलेल्या मर्यादित संसाधनांचा सर्वोत्तम वापर करावा – आपल्यापैकी बहुतेकांना जीवनात मर्यादित संसाधन असल्याची तक्रार असते. पण गणेश आणि कार्तिकेयाची कथा जीवनात मर्यादित संसाधनांचा सर्वोत्तम वापर कसा करावा हे शिकवते. कथेनुसार, एकदा गणेश आणि कार्तिकेय यांच्या दरम्यान, त्यांचे पालक शिव-पार्वती यांनी जगात तीन फेर्‍या करण्याची स्पर्धा आयोजित केली. त्यात, विजेत्याला चमत्कारिक फळाचे बक्षीस ठेवले गेले. कार्तिकेय लगेच त्याच्या मोर वाहनात चढला. गणेशजींना माहीत होते की त्यांची सवारी एक उंदीर आहे, त्यावर बसून ते कार्तिकेयाला मागे सोडू शकत नाहीत. म्हणूनच त्याने त्याच्या पालकांच्या तीन फेर्‍या केल्या आणि सांगितले की त्यांच्यासाठी ते संपूर्ण जग आहेत. अशा प्रकारे मर्यादित संसाधनांनी आणि बुद्धीच वापर करुन स्पर्धा जिंकून गणेशजींना चमत्कारिक परिणाम मिळाले.
चांगले श्रोते व्हा – गणेश जीचे मोठे कान प्रभावी संवादाचे प्रतीक आहेत. एक चांगला श्रोता परिस्थिती चांगल्या प्रकारे समजू शकतो. इतरांचे नीट ऐकणे तुम्हाला परिस्थिती समजून घेण्यास आणि योग्य निर्णय घेऊन योग्य उपाय शोधण्यास मदत करते.
शक्तीवर नियंत्रण ठेवले पाहिजे – सत्तेचा गैरवापर तुम्हाला नष्ट करू शकतो. गणेशजीची सोंड वाकलेली आहे जी दर्शवते की गणेशजीचे त्यांच्या शक्तीवर नियंत्रण आहे. आपल्यासाठी हा एक धडा आहे की शक्ती आपल्या नियंत्रणाखाली असावी आणि त्यांचा योग्य वापर करावा.
क्षमा भावना – एकदा गणेशजींना मेजवानीला बोलावण्यात आले आणि त्यांनी अधिक खाल्ले. परत येताना चंद्राने त्यांच्या फुगलेल्या पोटाची खिल्ली उडवली. यावर गणेशाने त्याला अदृश्य होण्याचा शाप दिला. चंद्राला त्याची चूक कळली आणि त्याने माफी मागितली. गणेशजींनी लगेच त्याला क्षमा केलं आणि सांगितले की तुम्ही दररोज थोडे थोडे लपाल आणि महिन्यातून फक्त एक दिवस अदृश्य व्हाल. अशा प्रकारे आपण बुद्धीची देवता गणेश यांच्याकडून क्षमा करण्यास शिकतो.
मानवता आणि सन्मानाची भावना – इतरांबद्दल आदर त्याच्या स्वारीमध्ये दिसून येतं. ते एका लहान उंदरावर स्वार होतात. यावरून असे दिसून येते की भगवान गणेश अगदी लहान प्राण्यांचाही आदर करतात. हे आपल्याला सर्वांना आत्मसात करण्यासाठी आणि त्यांचा आदर करण्यास प्रेरित करतात. असे केल्यानेच आपल्याला जीवनात आदरणीय स्थान मिळू शकते.
