पंचवटी । प्रतिनिधी Panchavati
नाशिकमधील सुमारे २५९ वर्षाची परंपरा असलेला पारंपरिक रामरथ यात्रेने मंगळवार दि.८ रोजी नाशिककरांच्या डोळ्यांची पारणे फिटले. सियावर रामचंद्र की जय… पवनसुत हनुमान की जय, जय सीता… राम सीता असा जयघोष करीत शेकडो वर्षांची परंपरा असलेली श्रीराम व गरुड रथांच्या मिरवणूकीने शहरात उत्साहाचे वातावरण आहे.
श्रीरामनवमी आणि त्यानंतर एकादशीस येणारा नाशिकचा ग्रामोत्सव, चैत्र कामदा एकादशीस येणारा श्रीराम आणि गरुड रथोत्सव नाशिककरांसाठी मोठ्या श्रद्धेचा भाग आहे. यंदाचे रथोत्सवाचे उत्सवाचे मानकरी असलेल्या हेमंतबुवा पुजारी यांना पांढरा फेटा बांधण्यात आला. परंपरेनुसार असणारे मानकरी रवींद्र दीक्षित, नंदन दीक्षित यांना परंपरेनुसार असणारे मानकरी निमंत्रण देण्यात आले. प्रारंभी श्री काळाराम संस्थानचे अध्यक्ष न्यायाधीश मनीलकुमार लोकवाणी यंदाचे उत्सव मानकरी हेमंतबुवा पुजारी संस्थानचे विश्वस्त मंदार जानोरकर , धनंजय पुजारी, मंगेश पुजारी ,नरेश पुजारी , शांताराम अवसरे , शुभम मंत्री , डॉ. एकनाथ कुलकर्णी ,अजय निकम यांच्या प्रमुख उपस्थितीत श्रीराम पंचायतनाची महापूजा करण्यात आली.पूजा झाल्यानंतर नारळ फोडून त्यानंतर आरती करून दास हनुमान मूर्ती मंदिराबाहेर काढण्यात आली, श्रीराम मूर्ती, चांदीच्या पादुका हातात घेऊन हेमंतबुवा यांनी मंदिराला एक प्रदक्षिणा घालून मूर्ती चांदीच्या पालखीत ठेवली. त्यानंतर कहार मंडळींनी परंपरेनुसार पालखी पूर्व दरवाजाने गरुड रथापर्यंत आणली . त्याठिकाणी पालखी येताच उपस्थित भाविकांनी प्रभू श्रीरामा‍ंचा जयघोष केला. त्यानंतर महाआरती करून भोगमुर्ती श्रीराम रथामध्ये ठेवण्यात आल्या .
यावेळी रामरथ आणि गरूड रथ दोन्ही रथ समातंर उभे केले . आरतीनंतर गरुड रथ ५:४५ वाजता तर रामरथ ६:२६ मिनिटांनी पुढे निघाला. रथाच्या पुढे ढोल पथक,सनई चौघडा ढोल ताशांचे पथक होते . तर मस्तकावर छत्री धारण केलेले यंदाचे मानकरी परंपरेनुसार रथाकडे तोड करून उलट्या दिशेने मार्गक्रमण करत पुढे निघाले होते.यावेळी प्रभू रामचंद्रांच्या जयघोषाने अवघी पंचवटी रामनामात न्हाऊन निघाली होती.
रथावर खा. राजाभाऊ वाजे , आमदार अँड राहुल ढिकले, महंत सुधीरदास महाराज , सुनील बागुल ,कमलेश बोडके, रावसाहेब कोशिरे , नंदकुमार मुठे,यावेळी माजी नगरसेवक, राजकीय पदाधिकारी, सामाजिक कार्यकर्ते यांसह नाशिककर भाविकांनी रथाचे दर्शन घेण्यासाठी आणि रथ ओढण्यासाठी एकच गर्दी केली होती. यावेळी रथावर आकर्षक विद्युत रोषणाई करण्यात आली होती. रथासमोर भगवे ध्वज, पताकांसह सनई चौघडा, झांज, ढोल ताशे वाजवून वातावरण भक्तिमय केले जात होते. तसेच ठिकठिकाणी फटाक्यांची आतषबाजी करून रथांचे स्वागत करण्यात येत होते. संपूर्ण रथ मार्गावर रांगोळ्या, ठिकठिकाणी भव्य कमानी उभारून परिसर मंगलमय करण्यात आत्ता होता. रथमार्गावरील अनेक मंडळांनी महाप्रसादाचे आयोजन केले होते. संपूर्ण पंचवटी परिसर रामभक्तीने ओसंडून वाहत होता. कुठलीही दुर्घटना घडू नये यासाठी रथावरून नागरिकांना सूचनादेखील करण्यात येत होत्या. अनेक नागरिक हे आपल्या मोबाइल फोनमध्ये सेल्फी घेत व्हिडिओ आणि फोटो घेताना दिसत होते.
रथाच्या मार्गावर अनेक मंडळांनी स्वागत करण्यासाठी स्टेज उभारले होते. श्रीराम रथ जसजसा पुढे सरकत होता तसतशी गर्दी देखील वाढत होती. रथाचे ठिकठिकाणी पूजन आणि आरती करण्यात येत होती. तसेच फुलांची उधळण केली जात होतो. गरुड रथाचे रोकडोबा तालीम येथे आगमन झाल्यावर आरती करण्यात आली. त्यानंतर गरुडरथ शहराच्या दिशेने मार्गस्थ झाला तर श्रीरामरथ नदी पार करीत नसल्याने तो गौरी पटांगणात उभा राहिला. शहराची प्रदक्षिणा करून गरुडरथाचे गौरी पटांगणात आगमन झाले असता या ठिकाणी फटाक्यांची मोठ्या प्रमाणात आतषबाजी करण्यात आली. दोन्ही रथांचे आगमन रामकुंड येथे झाल्यावर उत्सवमूर्तीची अमृत पूजा, पंचामृत अभ्यंगस्नान, अवभृत स्नान आणि महापूजा करण्यात आली.
रथोत्सवासाठी काळाराम संस्थान, सरदार रास्ते आखाडा तालीम संघ, श्री अहिल्याराम व्यायामशाळा, रोकडोबा तालीम संघ, गुलालवाडी व्यायामशाळा, ओकाची तालीम संघ, मोहन मास्तर तालीम संघ, यशवंत व्यायामशाळाचे मलपटू आदी ठिकाणचे पहिलवान, पदाधिकारी, विश्वस्त आणि कार्यकर्ते यांनी परिश्रम घेताने. श्रीरामाचे दर्शन घेण्यासाठी वृद्ध यात्रेचा आनंद लुटण्यासाठी शहर परिसरातून लहान मुलांसह भाविकांनी विशेषतः महिला भाविकांनी गर्दी केली होती. दुपारपासूनच पंचवटीतील रस्ते भाविकांनी फुलून गेले होते. कापड बाजारात गरुडरथाचे आगमन होताच भांडी विक्रेत्यांनी घंटानाद केला.
गरुड रथाचे मार्गक्रमण
श्री काळाराम मंदिर पूर्वदरवाजा नागचौक हत्ती पूल. जूना आडगाव नाका गणेशवाडी रोकडोबा मारुती नेहरुचौक वंदेमातरम चौक मेनरोड बोहोरपट्टी सराफबाजार कापडबाजार बालाजीकोट कपूरथाळा मैदान गाडगेमहाराज पूल म्हसोबा पटांगण रामसेतू सरदारचौक अहिल्याराम व्यायाम शाळा रामकुंड अवभृत स्नान पूजा विश्रांती नंतर कपालेश्वर मालवियचौक शनिचौक कार्तिकस्वामी उत्तरदरवाजा काळाराम मंदिर असे होते.
गरुड रथाची कापडपेठेतील श्री व्यंकटेश बालाजी मंदिराची आरती व त्याची परंपरा
श्री काळाराम मंदिरातील प्रभू रामचंद्राच्या मूर्तीची स्थापना बालाजी मंदिर येथील सत्पुरुष तिमय्या महाराज यांच्या हस्ते करावी असा दृष्टांत ज्यांनी मंदिर बांधले त्या सावकार ओढेकरांना झाला. त्याप्रमाणे तिमय्या महाराज यांनी देवाज्ञा मनात गर्भगृहात मूर्ती स्थानापन्न केल्या. ते करण्यासाठी त्यांच्या हातात असलेली जपाची माळ व काठी तेथेच ठेवली. आजही ही माळ व काठी प्रभू श्री रामचंद्रांच्या गर्भगृहात आहे. श्रीराम नवमीचा उत्सव झाल्यावर कामिका एकादशीला अवभृत स्नानासाठी श्रीराम मंदिरातून रथाची मिरवणूक निघते. मात्र नाशिक येथे प्रभू श्रीराम हे वनवासात होते. त्यामुळे ते नदी ओलांडत नाहीत. म्हणून श्रीराम मंदिरातून दोन रथ निघतात. पुढे गरुडाचा रथ असतो, त्यात मारुतीची मूर्ती असते हा रथ नदी ओलांडून कापड पेठेतील बालाजी मंदिराची आरती घेण्यासाठी म्हणून गावात येतो. येथे विधिवत देवाची आरती बालाजीवाले कुटुंबियांतर्फे केली जाते. या रथाला केलेली आरती हि रथाच्या नाडा मंदिराच्या पायरीला स्पर्श करून स्वीकारली जाते. रथ पुढे मार्गक्रमण करून रामरथापाशी जातो. त्यानंतर गरुड रथाचा नाडा रामरथाला लावला जातो आणि बालाजीतली आरती या पद्धतीने रामरथाला अर्पण केली जाते. या रथ मिरवणुकीची खासियतच बालाजी मंदिराची आरती आहे. शेकडो वर्षापासून आजही दोन्ही कुटुंबांकडून या परंपरेचा आदर राखला जातो. दोन्ही देवस्थानांमधला असलेला हा सेवाभाव व आदराचा दुवा म्हणजेच गरुड रथाची आरती होणे व ती रामरथाला अर्पण करणे होय असे आहे .
मिरवणूक मार्गावर पोलीस आयुक्त संदीप कर्णिक यांनी स्वतः जाऊन पाहणी केली.दोन पोलिस उपायुक्त ,चार सहाय्यक पोलिस आयुक्त , तीस पोलिस निरीक्षक , ७५ सहाय्यक पोलिस निरीक्षक , उपनिरीक्षक , २०० पोलिस अंमलदार , पंचवटी पोलीस ठाण्याचे वरिष्ठ निरीक्षक मधुकर कड ,राखीव दलाच्या दोन तुकड्या असा बंदोबस्त तैनात करण्यात आला होता.
