महाभारताची शिकवण सर्व काळात प्रासंगिक राहिली आहे. महाभारत वाचल्यानंतर त्यातून मिळालेली शिकवण किंवा धडे लक्षात ठेवणेही महत्त्वाचे आहे. जाणून घेऊया महाभारताचे हे सात धडे, जे आत्मसात केल्याने तुमच्या जीवनात मोठे आणि चांगले बदल होतील आणि तुमचा कधीही पराभव होणार नाही.
1) अपूर्ण ज्ञान धोकादायक- अपूर्ण ज्ञान असणे हे अजिबात ज्ञान नसण्यापेक्षा जास्त धोकादायक आहे. अर्जुन पुथ अभिमन्यूची कथा आपल्याला शिकवते की अपूर्ण ज्ञान किती धोकादायक आहे. चक्रव्यूहात प्रवेश कसा करायचा हे अभिमन्यूला माहीत होते पण चक्रव्यूहातून बाहेर कसे यायचे हे त्याला माहीत नव्हते. पराकोटीचे शौर्य दाखवूनही या अपूर्ण ज्ञानाचा फटका त्यांना जीव देऊन चुकवावा लागला.
2) प्रत्येक त्याग करून आपले कर्तव्य पूर्ण करणे – अर्जुनाला प्रथमतः आपल्याच कुटुंबातील सदस्यांविरुद्ध युद्ध करण्याची अनिश्चितता होती. पण गीतेच्या उपदेशादरम्यान श्रीकृष्णाने त्यांना त्यांच्या कर्तव्याची, त्यांच्या क्षत्रिय धर्माची आठवण करून दिली. कृष्णाने अर्जुनाला सांगितले की, धर्माच्या शोधात तुला तुझ्या प्रियजनांशी लढावे लागले तरी तू मागेपुढे पाहू नकोस. कृष्णाने प्रेरित होऊन अर्जुनाने सर्व शंकांपासून मुक्त होऊन आपला योद्धा होण्याच्या धर्माचे पालन केले.
3) मैत्री राखणे – कृष्ण आणि अर्जुनाची मैत्री प्रत्येक कालखंडात उदाहरण म्हणून मांडली गेली आहे. पांडवांना युद्धात विजयी करण्यात कृष्णाच्या निःस्वार्थ पाठिंब्याने आणि प्रेरणेने महत्त्वाची भूमिका बजावली. कृष्णाने द्रौपदीची लाज वाचवली जेव्हा तिच्या पतीला तिला जुगारात हरवून आपल्यासमोर अपमानित होताना पाहावे लागले. कर्ण आणि दुर्योधनाची मैत्री काही कमी प्रेरणादायी नाही. कुंतीचा मुलगा कर्ण आपल्या मित्र दुर्योधनाच्या फायद्यासाठी आपल्या भावांशी लढूनही मागे हटला नाही.
4) लोभात कधीही वाहून जाऊ नका- धर्मराजा युधिष्ठिर लोभाला बळी पडला नसता तर महाभारताचे भयंकर युद्ध टाळता आले असते. जुगारात शकुनीने युधिष्ठिराच्या लालसेचे भांडवल करून त्याच्याकडून धन-संपत्ती हिसकावून घेतली आणि त्याची पत्नी द्रौपदीही त्याच्याकडून जिंकली.
5) सूड केवळ विनाश आणते – महाभारताच्या युद्धाच्या मुळाशी सूडाची भावना आहे. पांडवांचा नाश करण्याच्या वेडाने कौरवांचे सर्व काही हिरावून घेतले. या युद्धात लहान मुलेही मारली गेली. पण या विनाशातून पांडवांना वाचवता येईल का?, नाही, या युद्धात द्रौपदीच्या पाच मुलांसह अर्जुनाचा मुलगा अभिमन्यूही मारला गेला.
6) शस्त्रांपेक्षा शब्द अधिक घातक – काही लोकांनी आपल्या बोलण्यावर संयम ठेवला असता तर महाभारताचे युद्ध झाले नसते. उदाहरणार्थ, द्रौपदीने दुर्योधनाला आंधळ्याचा पुत्र म्हटले नसते तर महाभारत घडले नसते. शिशुपाल आणि शकुनी नेहमी काटेरी बोलत असत पण त्यांचे काय झाले हे सर्वांना माहीत आहे. धडा असा आहे की काहीही बोलण्यापूर्वी त्याचा आपल्या जीवनावर, कुटुंबावर किंवा राष्ट्रावर कसा परिणाम होईल याचा विचार केला पाहिजे.
7) मेहनती व्हा – मानवी जीवन हा जन्म आणि मृत्यू यांच्यातील दुवा आहे. हे आयुष्य खूप लहान आहे. दिवस कधी निघून जातील, हे कळणारही नाही, त्यामुळे प्रत्येक दिवसाची पुरेपूर सवय झाली पाहिजे. तुम्ही अशा काही कृती देखील कराव्यात, ज्या तुमच्या पुढील आयुष्याच्या तयारीसाठी असतील. घर आणि ऑफिस सोडून अधिकाधिक काम करा, अशी कामे करा म्हणजे तुमच्या मुलांना तुमची आठवण येईल. असे कार्य करा ज्यामुळे तुमचे जीवन सुंदर होईल असा संदेश गीता देते.
